De afvallige

Book in Dutch, review in Dutch.

Als ik [a:Thea Beckman|491820|Thea Beckman|http://d202m5krfqbpi5.cloudfront.net/authors/1233870609p2/491820.jpg] even links laat liggen, begon mijn liefde voor historische romans met het magistrale werk [b:Julian|6706543|Julian|Gore Vidal|http://d202m5krfqbpi5.cloudfront.net/books/1364596144s/6706543.jpg|1482777], door [a:Gore Vidal|5657|Gore Vidal|http://d202m5krfqbpi5.cloudfront.net/authors/1344345289p2/5657.jpg]. In die roman, waar de chaos van de late Oudheid wordt verbeeld via sektarische strijd en politiek intrige, staat de Romeinse keizer Julianus de Afvallige centraal. Zijn poging om de opmars van het christendom te stuiten was voor Vidal een uitstekend vehikel om Amerikaans imperialisme, christelijke ethiek en politieke machinaties aan te kaarten. De kracht van Julian is daarbij de menselijke maat. Het is makkelijk om in abstracte te termen te praten over theologische kwesties en politieke processen, maar bij Vidal kwamen zulke concepten tot leven in de vorm van sprekende karakters, die uit eigenbelang of filosofische overtuiging hun bijdrage leverden aan grotere historische processen.

In [a:Jan van Aken|1079700|Jan van Aken|http://www.goodreads.com/assets/nophoto/nophoto-M-50x66-e07624dc012f2cce49c7d9aa6500c6c0.jpg]s roman De Afvallige staat dezelfde periode centraal, maar waar Vidal met name het perspectief van Julianus en de zijnen nam, beschrijft van Aken vooral de belevingen van een christelijke samenzwering die Julianus (en later het keizerlijk systeem als zodanig) omver wil werpen. Een prima vertrekpunt voor een roman: Vidal schiep een manier om over Amerikaans exceptionalisme en ideologisch gedreven politiek te spreken, en van Aken kan zich richten op religieus terrorisme, de psychologie van de onderdrukte (of de zich onderdrukt voelende), het conflict tussen oost en west (met Constantinopel als knoop), of andere, verwante thema's.

Tot op zekere hoogte doet hij dat ook, maar slechts mondjesmaat. Van Aken heeft zich met name gestort op het neerzetten van een plot. Die plot is dan ook dik in orde. Echter, ondanks zijn overduidelijk indrukwekkende achtergrondonderzoek en voorbereiding, slaagt van Aken er niet in om de karakters voor zich te laten werken. Zij moeten de lezer verleiden tot reflectie en een andere wereld tonen. Dit geldt voor literatuur in het algemeen, maar voor historische romans in het bijzonder - de relatie van de fictieve wereld tot de wereld van de lezer moet zichtbaar blijven.

Daarin slaagt van Aken niet. Dit komt enerzijds door een vaak wat stijve stijl, anderzijds door matig ontwikkelde, want onpersoonlijke, karakters, die niet alleen door het hoofdpersonage Vitalis voor hun karretje worden gespannen, maar ook door van Aken als vehikel worden gebruikt om zeer expliciet historische achtergrondinformatie te spuien. De schoonheid van Vidals werk was de begeesting die alle karakters kregen, maar bij van Aken is daar weinig van te bekennen. Al deze missers bestaan ten gunste van een doldwaas, snel plot: van Aken voert de lezer kriskras door tijd en ruimte en dat vereist mensenoffers.


De vaart die van Aken wint is echter niet genoeg voor een goede roman. Zijn verhaallijn is episch - de conclusie is niets minder dan de oprichting van de katholieke kerk, die de koers van de Europese geschiedenis zou gaan bepalen - maar toch voelt de roman, door gebrek aan sprekende karakters of uitgewerkte thematiek, als weinig meer dan een leuk verhaal. Deze lezer die daarnaar op zoek is kan het slechter treffen dan deze roman - de rest zou ik eerst doorverwijzen naar Julian.